Pracownik zapłaci składki ZUS od premii za komercjalizację wynalazku

Premia wypłacona twórcy będącemu pracownikiem w związku z zyskiem z wytworzonej przez niego własności intelektualnej nie podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych - uznał ZUS w indywidualnej interpretacji.

Instytut (pracodawca) zatrudnia na umowę o pracę naukowców. Pracownicy w ramach działalności naukowej tworzą rozwiązania techniczne, wynalazki, oprogramowanie oraz inne utwory, które następnie mogą być komercjalizowane - na przykład poprzez sprzedaż praw majątkowych lub poprzez udzielenie licencji na korzystanie z wyników prac. Obowiązujący u pracodawcy regulamin przewiduje możliwość przyznania pracownikom premii komercjalizacyjnej w wysokości od 25% do 75% zysku osiągniętego przez pracodawcę dzięki komercjalizacji. Zgodnie z tym regulaminem premia może być przyznana zarówno za komercjalizację, jak i za wdrożenie własne (a więc użycie projektu na własne potrzeby pracodawcy). Premie te będą stanowić przychód z umowy o pracę.

Instytut przewiduje, że w 2026 r. ten zapis regulaminu po raz pierwszy zostanie zastosowany. Zatrudnieni naukowcy doprowadzili bowiem do powstania zysku z komercjalizacji, a wysokość tego zysku będzie można określić z końcem bieżącego (2025) roku kalendarzowego. Oznacza to, że naukowcy nabędą roszczenie w stosunku do pracodawcy o wypłatę premii komercjalizacyjnej. W związku z tym pracodawca wystąpił do ZUS o indywidualną interpretację, aby dowiedzieć się, czy taka premia powinna być wliczana do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. We wniosku zauważył, że zależy to od interpretacji § 2 ust. 1 pkt 1a rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zgodnie z którym do podstawy wymiaru składek nie są wliczane:

• należności obliczane od wielkości efektów uzyskanych przez zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego i za dokumentację dostarczoną bezumownie przez twórcę projektu, przydatną do stosowania projektu,
• nagrody za wynalazczość,
• nagrody za prace badawcze i wdrożeniowe.

Zdaniem pracodawcy w pojęciu “zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego” mieści się zarówno zastosowanie projektu na własne potrzeby pracodawcy, jak i jego komercjalizacja (sprzedaż lub udzielenie licencji) - nie ma bowiem podstaw do odmiennego traktowania tych sytuacji. Premia, której dotyczy wniosek, nie powinna więc być wliczana do podstawy wymiary składek.

Pobierz lub wypełnij w programie druki ZUS
Sprawdź listę druków ZUS, które wygodnie wypełnisz w naszym programie, bądź pobierz ich wzory w formacie PDF.
Sprawdź druki-formularze ZUS

Pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworów stworzonych przez pracownika

Oddział ZUS w Lublinie, po przeanalizowaniu załączonego przez przedsiębiorcę wzoru umowy o pracę, zauważył, że pracownicy, oprócz wynagrodzenia zasadniczego, mają ustalone także wynagrodzenie za przeniesienie na pracodawcę majątkowych praw autorskich. Dodatkowo regulamin przewiduje możliwość przyznania im premii komercjalizacyjnej, która jest zmiennym składnikiem wynagrodzenia o charakterze roszczeniowym. Premia może być przyznana za komercjalizację bezpośrednią lub za wdrożenie własne.

ZUS zauważył następnie, że pracodawca w uzasadnieniu swojego stanowiska odnosi się do pojęcia “zastosowania pracowniczego projektu wynalazczego”. W ocenie Zakładu nie jest to jednak prawidłowe, gdyż z analizy dokumentów (opisu stanu faktycznego, wzoru umowy o pracę, wyciągu z regulaminu premiowania) wynika, że do pracowników nie będzie mieć zastosowania ustawa Prawo własności przemysłowej, tylko ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z art. 12 ust. 1 tej ustawy, jeżeli pracownik stworzy utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, to pracodawca nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron (chyba że w ustawie bądź w umowie o pracę jest to określone inaczej). W ocenie ZUS w analizowanej sytuacji z umowy o pracę wynika m.in., że do obowiązków pracownika należy tworzenie prac twórczych (dzieł), w tym w szczególności będących wynikiem prowadzenia prac naukowych badawczych, zaś pracodawca nabywa całość praw autorskich do wszelkich dzieł/utworów powstałych w związku z wykonywaniem przez pracownika obowiązków ze stosunku pracy. W tej sytuacji premia komercjalizacyjna, której dotyczy pytanie, nie zalicza się do żadnej z kategorii świadczeń wymienionych w § 2 ust. 1 pkt 1a rozporządzenia, do którego odwoływał się autor wniosku. W konsekwencji taka premia nie będzie wyłączona z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Stanowisko wnioskodawcy jest więc nieprawidłowe.

Wynagrodzenie pełnomocnika wolne od składek ZUS

Źródło: decyzja ZUS Oddział w Lublinie 1098/2025 z 19 listopada 2025 r. (DI/200000/43/1098/2025)